TÜRKİYE’DE YENİDEN ADLANDIRMALAR: ”DEMOGRAFİ MÜHENDİSLİĞİ”

Türkiye’de de isimler ve isimlendirme üzerine yakın dönemde pek çok tartışma yapılmıştır ve bu tartışmalarda da, siyasi etkenlerin merkezi bir konumda olduğu görülür. Türkiye’deki isimler üzerinden değer tartışmalarını meclis
kayıtlarından, ve gazetelerdeki hararetli tartışmalar üzerinden de izleyebilmekteyiz. Özellikle, Türkiye gibi içerisinde pek çok farklı etnik ve konfesyonel unsuru barındıran bir coğrafyada isim değişiklikleri çok farklı anlamlar kazanabilmektedir. Öyle ki birçok belediyenin, kasabanın isminin birbirinden farklı zamanlarda, dönemsel bağlamlarda değişebildiğini saptayabiliyoruz.

İsim değiştirme tartışmalarına önemli bir örnek olarak, yakın dönemde İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nde geçen bir tartışmayı örnek verebiliriz. Bakırköy Belediye Meclisi, 2004 yılında aldığı kararla Mabet Sokağı olarak tanımlanmış bir yerleşime Osmanlı döneminde ilk baruthane, demir ve tekstil fabrikalarının kurucularından olan Ermeni asıllı Ohannes Dadyan’ın ismini verme kararı alır. Hatta tabela dahi hazırlanır. Ancak bu isim değişikliği İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nin onayından geçmediği gibi İstanbul Belediye Meclisi sokağa Mehmet Akif Ersoy isminin verilmesini kabul eder.

Bu örnekten, yerel yönetimlerin de isim değişikliği konusunda aktif bir rol oynayabildiğini anlayabiliriz. Bir sokağın ismine Osmanlı tebaası bir Ermeni’nin ismini vermeyi teklif etmek, sokak ismi üzerinden milliyetçilik tartışmalarının doğmasına sebep olmuştur. Olay her ne kadar İstanbul’un herhangi bir sokağının isminin değişmesinden ibaret gibi görünse de, sokağa Ermeni asıllı birinin isminin verilmesinin teklif edilmesinin peşi sıra milliyetçi muhafazakar tazammunları belirgin Mehmet Akif Ersoy ismi, Dadyan isminin karşısına çıkartılmıştır.

Mabet sokağının isim değiştirme mevzusunda ortaya çıkan tartışmaların benzerine Gebze Belediyesi’nde de rastlamaktayız. 1996 senesinde Gebze’de bulunan Abdi İpekçi Mahallesi’nin isminin ‘’ideolojik olduğu’’ gerekçesiyle değiştirildiğini görmekteyiz. Bir ulusal gazetedeki habere göre, bölge halkı Abdi İpekçi isminin kaldırılması için imza toplar ve mahalleye Fatih isminin verilmesini talep eder.Bu talebin peşisıra, Refah Partisi mensubu belediye başkanı Ahmet Penbegüllü açıklama yaparak, bu ismin SHP’li belediye yöneticileri tarafından ideolojik amaçla konulduğunu söyler.

Yukarıdaki örnekler kentsel mekan ve yapılara verilen isimlerin ideolojik belirteçler (ideological marker) barındırır. Bu bağlamda, özellikle bu yapıların bir kısmı belediye bütçeleriyle yapıldığı için söz konusu tasarruflarda bulunan belediyelerin ideolojik tercihlerini yansıtması sıkça rastlanılan bir durumdur. Parklar ve anıtlara verilen isimlerde ideolojik kimlik barındırabilir. Bu yapılar, belediyeler tarafından yapıldığı için hakim ideolojiden izler taşıması da rastlanılan bir durumdur…

İyi Okumalar Dilerim..
UĞUR CAN YILDIZDAL